Literatuur vertalen: woordkunst van de bovenste plank

Literatuur vertalen: woordkunst van de bovenste plank

Robert Frost beschreef poëzie als “What is lost in translation”. Oké, misschien was de goede man wat cynisch, maar prachtige, met liefde geschreven literatuur vertalen zodat deze in een andere taal ook werkt is een hele uitdaging. Een slechte vertaling van een mooi boek is alsof je al zappend je favoriete Hollywood-film tegenkomt op ZDF en de zwoele stem van Morgan Freeman ineens vervangen is door die van een snerpende Duitse stemacteur.

Ontvang binnen 2 uur een offerte

Snel en zorgvuldig bij spoedklussen

Xhosa, Mandarijn of Fries: alle talen!

Eerlijk tarief en geen onverwachte kosten

Vertalen met respect voor de boodschap

Een goed verhaal in een andere taal? Hier moet je op letten.

Een goed verhaal in een andere taal? Hier moet je op letten.

Onze literaire vertalers hebben geleerd de essentie te vatten en tekst(en) op zo’n manier te vertalen dat een lezer in een andere cultuur ze kan begrijpen, in zijn eigen taal en op zijn eigen manier. Wij delen als vertaalbureau in Amsterdam graag onze ideeën over de beste literaire vertaling. Het hoe & waarom en onze drie gouden tips.

Vertrouw je de literaire vertaling liever meteen aan een professional toe? Goed plan! Vraag hier een offerte aan.

Literatuur vertalen: waar te beginnen?

Allereerst: waar begint een goede literaire vertaling? Dat vroeg Hiëronymus zich in de vierde eeuw voor Christus ook af. Hij wilde de Bijbel vertalen en zag al snel dat het nogal wat gevolgen had, zo’n belangrijk document vertalen zonder hier goed over na te denken.

Vrij of letterlijk vertalen…

Letterlijk de tekst vertalen die je voor je krijgt, zorgt al snel voor een onsamenhangend geheel. Met een mengsel van schaamte en afschuw denken we even terug aan die vele gortdroge, onbegrijpelijke Latijnse proefvertalingen die we zwetend tijdens het 8e en 9e uur op vrijdagmiddagen fabriceerden. Oef! Maar ga je voor een te vrije vertaling, dan loop je het gevaar het origineel links te laten liggen en te veel in de huid van een schrijver te kruipen.

…of iets ertussenin?

Dankzij Hiëronymus en zijn Vulgaat (‘volkse tekst’) zijn we wat inzichten verder en als wij tegenwoordig een boek vertalen, dan gaan we voor iets tussen vrij en letterlijk in; een tussenvorm waarbij we de lezer zo dicht mogelijk bij de brontekst houden. Een gouden combi!

‘Complimenten voor dit grondige werk! Ben onder de indruk. Mooi hoor hoe het collectief in een aantal jaar enorm is gegroeid in kwaliteit. Ook namens de redactie dank!’

Wim AmelsCoordinator fonds- en sponsorwerving VPRO

Direct een offerte aanvragen?

Meer dan 1723 opdrachtgevers gingen je voor!

Bel ons op +31 20 261 3886 of vraag een offerte aan.

Offerte aanvragen →

Binnen twee uur antwoord!

Literatuur vertalen = bruggen bouwen

Verhalen helpen mensen hun buiten- én binnenwereld beter begrijpen. Om mensen over de hele wereld te laten genieten van verhalen, moeten die eerst nog wel even vertaald worden.

Cultuurkennis

Aan onze vertalers de uitdaging om niet alleen de juiste woorden te vinden, maar ook voor culturele bruggenbouwer te spelen. Kennis van de cultuur waarin ze teksten vertalen is daarbij essentieel. Denk hierbij aan het vertalen van bijvoorbeeld straattaal, dialecten, of die typische ‘onvertaalbare woorden’ zoals het oer-Hollandse ‘gezellig’, ‘poldermodel’ of ‘kaaskop’.

De ene visser is de andere (niet)

Het moeilijkste voor een vertaler is niet de betekenis van een woord, maar de stijl die bij de vertaling komt kijken: de lezer van de literaire vertaling moet het idee hebben dat hij hetzelfde effect ervaart als de lezer van de originele roman:

“Bij Paustovski komt veel gesproken taal voor. Stel dat een visser vanuit een bootje iets roept in het Russisch. Dan moet ik dat zo vertalen in het Nederlands, dat de lezer een visser iets hoort roepen. Geen Russische visser of Nederlandse visser, gewoon een visser.”

– Wim Hartog, vertaler Paustovski

Onze drie gouden tips voor literatuur vertalen

1. Vertrouw jouw literaire vertaling toe aan professionals

Ga in zee met een professional. Iemand die niet alleen de taal en cultuur tot in de puntjes beheerst, maar ook verstand heeft van het onderwerp: een vakidioot bij uitstek dus!

Wil je een boek vertalen of andere creatieve teksten vertalen, dan gaat het niet alleen om woorden maar ook complexe ideeën, emoties en verhalen. Deze elementen moeten zo worden vertaald, dat de oorspronkelijke betekenis of emotionele context niet verloren gaat. Onze vertalers bij Het Vertaalcollectief doen ook niets liever dan literaire ‘method acting’: ze dompelen zich letterlijk en figuurlijk onder in de leef- en denkwereld van hun personages.

‘De literatuur van een land wordt gemaakt door schrijvers, de wereldliteratuur door vertalers.’

– José Saramago.

2. Vertaal met stijl(gids) én een goede planning

“Perfectie is niet haalbaar, daarom eisen we het van anderen”, aldus Lev Tolstoj. Vrijwel iedere serieuze uitgever heeft een stijlgids in huis waarin algemene zaken zoals spelling, stijl en taalkwesties. besproken worden. Denk er ook eens over na om een stijlgids te maken voor één specifiek vertaalproject. Een boek over roofvogels heeft natuurlijk een andere tone of voice dan een boek over internationale politiek. Het Vertaalcollectief maakt regelmatig een stijlgids in overleg met de opdrachtgever om te zorgen dat bij het vertalen van een boek het karakter van het origineel behouden blijft. Maak daarnaast een haalbare planning voor jouw document- of boekvertaling. Dat hardlopers soms doodlopers zijn bleek wel toen een boek over de Amerikaanse president Trump binnen een week vertaald moest worden door een team aan vertalers. Hoge verkoopcijfers, maar een inconsistente stijl!

3. Vermijd het ‘net niet’-effect… durf te vertalen

Oftewel: Vertaliaans vermijden! Het Vertaliaans is een mooie verzamelterm van tekstvertalingen die weliswaar in letterlijke zin kloppen maar net de plank misslaan. De term werd in dit artikel geïntroduceerd en is volgens de schrijvers ontstaan vanuit de combinatie van twee angsten van vertalers: die voor het ‘gewone’ en het ‘ongewone’. Voor je het weet ga je aan de slag met een talig ‘poldermodel’: een parmantig ‘ieniemienie neusje’ wordt dan al snel een veilige ‘bescheiden neus’.