Zou je om te beginnen kort iets over jezelf willen vertellen?
Ik ben Jurriaan. Ik ben 39 jaar en woon in Limburg. De afgelopen 5,5 jaar heb ik als parttime inhouse vertaler gewerkt voor het zusterbedrijf van Het Vertaalcollectief, Textwerk. Sinds kort heb ik een nieuwe baan als content editor. Freelance vertalen doe ik er wel nog steeds bij. De afgelopen vijf jaar met name op het gebied van ondertiteling.

Wat heeft jou doen besluiten om ondertitelaar te worden?
Vanwege een liefde voor Engelstalige, met name Amerikaanse, films en series heeft het vak me altijd al aangesproken, maar het was moeilijk om een voet tussen de deur te krijgen. Ik was al een tijdje aan het vertalen voordat het me lukte om ondertitelaar te worden. Uiteindelijk mocht ik een vertaaltest doen bij een bedrijf en kreeg ik mijn eerste klussen. Met die ervaring ben ik als freelancer weer bij andere bedrijven binnengekomen en zo is het blijven groeien.

Welke opleiding heb je gevolgd om een professioneel ondertitelaar te worden?
Ik heb Engelse taal en cultuur gestudeerd in Nijmegen, specifiek American Studies met vertaalminors. Na mijn studie ben ik aan de slag gegaan als copywriter en vertaler, en uiteindelijk dus ook als ondertitelaar. Verder heb ik van kinds af aan ook gewoon heel veel films en series gekeken. Ik zeg dat met een knipoog, maar het helpt wel met dit werk. Zeker als je al een talenachtergrond hebt en er met die kennis naar kijkt.

Voor wat voor soort klanten werk je voornamelijk? (Bedrijfsleven, marketing, streamingdiensten bijv.)
Ik zit als freelancer in de pool van een aantal grote mediabedrijven en krijg via hen aanbiedingen voor werk. Zij voorzien de studio’s, televisiezenders en streamingdiensten van ondertitelingen. Mijn werk is dan uiteindelijk te zien in de films en series die worden uitgezonden door deze diensten. Daarnaast heb ik als inhouse vertaler ook regelmatig kleinere ondertiteljobs. Dit betreft voornamelijk marketingvideo’s en transcriptiewerk.

Wat motiveert jou om te blijven ondertitelen?Ik ben dol op entertainment en ik vind het leuk om op deze manier bij te dragen aan de beleving ervan van anderen. Het leukste is natuurlijk wanneer je mag werken aan programma’s of films die je zelf ook zou kijken en waarvan je weet dat veel mensen het zullen zien.

Wat zijn de minder leuke kanten van ondertitelwerk?
Aan de karige tarieven is meestal weinig te onderhandelen: take it or leave it. Het is dan ook geen vetpot. Dat is een van de voornaamste redenen dat ik het (nog) niet fulltime doe. Vaak zijn de deadlines ook pittig, maar daar staat dan gelukkig wel een hogere vergoeding tegenover.

Wat bevalt je het meest aan het ondertitelen?Net als met vertalen, vind ik het puzzelaspect erg leuk. Je zoekt precies de juiste combinatie van woorden om de boodschap zo goed mogelijk over te brengen. Met ondertitelen is de uitdaging nog interessanter, omdat je van spraak naar tekst vertaalt en slechts beperkte tijd en ruimte hebt. Verder is het leuk om van vrienden of familie te horen dat ze je naam voorbij hebben zien komen op tv of op een streamingdienst.

Wat is de leukste ondertitelklus die je hebt gedaan?
Seizoen 3 van The Boys op Amazon Prime. Dat is mijn meest high-profile job tot nu toe. Het is ook leuk om maanden voor de première de eerste versies van nieuwe afleveringen van een populaire serie te kunnen zien.

Hoe verloopt jouw ondertitelproces?
Meestal werk ik met zogeheten English Master Templates. Dat wil zeggen dat er al Engelse ondertitels zijn gemaakt en ik eigenlijk alleen hoef te vertalen. Ik hoef dan niet of nauwelijks te sleutelen aan de timing van de titels. In dat geval begin ik meteen met kijken en vertalen. Ondanks dat je met een Engelse tekst werkt, is het toch belangrijk om ook echt naar de audio te luisteren en de beelden te bekijken om te zorgen dat je snapt wat de spreker wil communiceren en de context meeneemt. Het is tijdrovender wanneer ik zelf alle titels moet spotten. Je moet dan voor elke ondertitel een begintijd en eindtijd instellen. In de meeste software gaat dit gelukkig vrij intuïtief. Bij dit soort klussen vertaal je vaak direct van wat je hoort en ziet, maar soms krijg je een script toegestuurd om je te helpen.

Zijn er ingewikkelde aspecten aan ondertitelen?
De grootste uitdaging van ondertitelen is de beperkte tijd én ruimte die je hebt om je vertaling te laten ‘werken’. Je hebt per ondertitel in principe twee regels van 35-43 leestekens. Daarbij moet je zorgen dat de leessnelheid onder een bepaald aantal tekens per seconde blijft. Je wilt dat de ondertiteling de beleving van de kijker helpt en niet in de weg staat. Het moet een kijkervaring zijn, geen leeservaring. Je moet verder creatief zijn om zonder in telegramstijl te vervallen toch bondig te vertalen. Regelmatig zul je ook dingen weg moeten laten. Het is dan aan jou om te bepalen wat echt relevant is en wat de kijker bijvoorbeeld ook uit de beelden of context kan afleiden. Een andere uitdaging zijn genres met veel ongescript dialoog, denk aan reality-tv. Je merkt dan hoe vaak mensen spreken in onvolledige, verhaspelde of eindeloze zinnen. Het is dan jouw taak om er iets zinnigs en leesbaars van te maken in de ondertiteling.

Wat zijn belangrijke vaardigheden die een ondertitelaar nodig heeft?
Luistervaardigheid is zeer belangrijk. Als je moeite hebt met het begrijpen van nuance, uitdrukkingen of idioom in de brontaal, ga je al snel de mist in. Een passie voor taal en entertainment is ook onmisbaar. Dit werk doe je niet om rijk van te worden, dus het is belangrijk om er in ieder geval plezier in te hebben.

Welke fouten zie je vaak voorbijkomen in ondertitels?
Allerlei fouten, het niveau is soms schokkend laag. Ik stoor me zelf het meest aan objectieve vertaalfouten, waarbij duidelijk is dat de ondertitelaar de brontaal niet goed begrepen heeft.

Hoe ziet de toekomst van een ondertitelaar eruit denk je?
Op de korte termijn behoorlijk goed, zou ik zeggen. Momenteel krijg ik veel meer werk aangeboden dan ik naast mijn vaste baan kan accepteren. Hopelijk leidt het ook tot een betere onderhandelingspositie voor vertalers. De grote vraag is te danken aan de vele nieuwe streamingdiensten die Nederland nu kent, en er komen er nog meer aan. Er is een tekort aan goede vertalers op dit gebied. Wat de lange termijn betreft: net als met andere aspecten van vertalen, wordt post-editing steeds meer toegepast. Voorlopig hebben machinevertalingen echter nog veel menselijke input nodig. Dat geldt denk ik des te meer voor de specifieke taak van ondertitelen.

Heb je nog tips voor beginnende ondertitelaars?
Probeer het eerst freelance/parttime en investeer niet meteen in dure ondertiteltools. Solliciteer bijvoorbeeld als freelancer bij verschillende aanbieders van ondertiteldiensten. Met een beetje geluk mag je een vertaaltest doen en als die goed gaat, krijg je je eerste klussen. Veel van de grotere bedrijven hebben hun eigen softwareplatforms waarop je je werk krijgt en uitvoert. Ook met opensource ondertitelsoftware kun je vaak al een heel eind komen. Zo kun je zonder grote investeringen ontdekken of het werk je bevalt en of je er goed in bent!