Ondertiteling in de praktijk

Het aanbod van streamingdiensten in Nederland

Stream jij het liefst de nieuwste films, binge je de ene serie na de andere of dompel je je liever elke avond onder in de wereld van documentaires? Waar je voorkeur ook naar uit gaat, met inmiddels 25 verschillende streamingdiensten in Nederland is er voor elk wel wat wils. De grootste jongens in streamingland zijn op dit moment Netflix, Videoland, Apple TV+, HBO Max, Disney+ en Amazon Prime Video.

Netflix was de eerste streamingdienst in Nederland die het mogelijk maakte om tegen een maandelijks bedrag onbeperkt films en series te streamen. Het aanbod is enorm en blijft maar groeien. Naast het enorme aanbod van films en series van diverse maatschappijen, brengt Netflix ook zijn eigen films en series uit: de Netflix Originals, en deze doen zeker niet onder voor de producties van bekendere namen.

Videoland wordt ook wel gezien als het Nederlandse zusje van Netflix. Desondanks heeft deze streamingdienst veel meer te bieden dan alleen maar Nederlandse content. Want naast de internationale films en series heeft ook Videoland diverse films en series uit eigen productie in hun vitrine staan.

Apple TV+ heeft een aanzienlijk kleiner aanbod dan bijvoorbeeld Netflix, maar tussen dat aanbod staan wel een aantal interessante en exclusieve titels. Een opvallend kenmerk van Apple TV+ is dat sommige series niet in één keer online worden geplaatst, maar aflevering voor aflevering verschijnen. Dus als je wil bingen zul je geduld moeten hebben en eerst afleveringen op moeten sparen.

Bij HBO Max kun je terecht voor een goed en ruim aanbod dat bestaat uit films en series van HBO, Warner Bros., DC en Cartoon Network. Bovendien zijn de films van Warner Bros al 45 dagen na de bioscooppremière te streamen.

Disney+ is, zoals de naam al weggeeft, de streamingsdienst van The Walt Disney Company. Natuurlijk vind je hier alle oude klassiekers zoals Bambi en De Kleine Zeemeermin, maar ook nieuwe films en series zijn hier te zien. Nieuwe content verschijnt gemiddeld na een maand of zeven op de streamingdienst. En het gaat niet alleen over de content van Disney zelf, ook titels van dochterondernemingen als Pixar, Marvel en Lucasfilm zijn bij Disney+ te bekijken. Daarnaast kun je ook vele programma’s van National Geographic en STAR bij dit streamingplatform bekijken.

Amazon Prime Video is de streamingdienst van Amazon. Het platform biedt zowel originele content van Amazon Studios als films en series van diverse entertainmentbedrijven aan.

Hoe is het gesteld met de kwaliteit van de ondertiteling?

Met de opkomst van al die verschillende streamingdiensten en de enorme groei van het aanbod, hebben steeds meer productiemaatschappijen voet aan wal kunnen zetten in de streamingwereld. Zo ook maatschappijen uit, voor het merendeel, landen met een minder bekende filmindustrie. Het beste voorbeeld hiervan is toch wel de wereldwijde hitserie Squid Game, een Zuid-Koreaanse dramaserie uit 2021, waarin het verhaal wordt verteld van een groep mensen die hun leven waagt in een mysterieus overlevingsspel. Deze serie werd binnen twee weken na de lancering in negentig verschillende landen de meest bekeken Netflixserie van dat moment.

Personages worden tekortgedaan

Maar met het enorme succes van deze serie kwam ook de beroerde kwaliteit van de ondertitels aan het licht. Want juist bij series en films uit landen waar het gros van de ondertitelaars geen of weinig affiniteit mee heeft, is het belangrijk om ondertitelaars te vinden die native speaker zijn in de brontaal. Alleen zij snappen precies wat er gezegd wordt en nog veel belangrijker: ze begrijpen de nuances, achterliggende gedachtes en woordspelingen. En alleen dan kun je de boodschap overbrengen die de makers van de serie voor ogen hebben gehad.

Er zijn online inmiddels talloze voorbeelden te vinden van verkeerd vertaalde ondertitels bij deze serie, waarbij regelmatig personages tekort worden gedaan omdat essentiële informatie achterwege blijft. Zo zou een fragment uit deze hitserie vertaald zijn met: “I’m not a genius, but I still got it worked out.”, terwijl de vertaling als volgt had moeten zijn: “I’m very smart, I just never got the change to go to college.” De schrijvers van de serie wilden hiermee het verschil in kansen en mogelijkheden tussen rijke en arme Koreanen aan de kaak stellen, en door deze slechte vertaling is dat compleet tenietgedaan.

Gebrek aan kennis van de doeltaal

En zo zijn er nog talloze andere fouten te vinden in al die ontelbare films en series die te zien zijn bij de diverse aanbieders. Want dat niet alleen Netflix het er bekaaid afbrengt, laat het volgende voorbeeld van HBO Max goed zien. De Nederlandse tak van deze, relatief nieuwe, streamingdienst blunderde namelijk met de ondertiteling van de Amerikaanse serie Looking, die draait om een groep homoseksuele vrienden in San Francisco. Woorden als gay en lesbian werden bij de ondertiteling van deze serie namelijk vertaald met nicht en pot. Dit laat goed zien dat de ondertitelaar geen idee had welke woorden gebruikelijk zijn en welke juist beledigend. Daarnaast had HBO bij de lancering in Nederland bij veel series überhaupt nog geen ondertiteling beschikbaar.

Gewoonweg onleesbaar

Bij Amazon Prime Video wordt de plank zo nu en dan ook volledig misgeslagen als het op ondertitelen aankomt. Waar bij Netflix de ondertitels vaak grammaticaal gezien nog wel kloppen, lijkt Amazon zijn eigen taal- en spellingsregels bedacht te hebben. Er zijn namelijk regelmatig (voor ons) onleesbare woorden in de ondertiteling te vinden en als de ondertitelaar het ook niet kan verstaan, wordt dat weergegeven als ‘??XX??’. Helemaal lachen is het wanneer er trema’s of accenttekens in een woord staan. In woorden als ‘neuriën’ verschijnen dan bijvoorbeeld codes met %-tekens op de plaats waar het trema zou moeten staan, waardoor in sommige gevallen het originele woord helemaal niet meer te achterhalen is. Sommige gebruikers vragen zich af of er überhaupt een menselijk paar ogen naar de ondertitels heeft gekeken of dat de ondertitels geproduceerd zijn door middel van AI.

Mama appelsap

Maar niet alleen bij de ‘gewone’ gesproken tekst gaat het ondertitelen zo nu en dan mis, ook de closed captions bij gezongen liedjes in een film of serie wijken nogal eens af van de oorspronkelijke tekst. Zo ook bij het liedje All of you uit de Disney-hit Encanto. Met de pakkende liedjes, de mooie en subtiele details en het meeslepende verhaal, heeft de bekroonde musical miljoenen harten veroverd. Maar fans waren niet te spreken over de tekst van All of you. Via Twitter werd regisseur Jared Bush om opheldering gevraagd over een specifieke zin die in de ondertiteling van Disney+ wordt weergegeven als “That trip was only a night”. Bush antwoordde dat de zin eigenlijk “The triplets all reunite” luidde én dat er meer fouten in de ondertiteling van de songtekst zaten. Na vergelijking van de Disney+-ondertiteling met de officieel gepubliceerde tekst constateerden geschokte fans dat Disney met veel regels van dit nummer de mist in was gegaan.

De noodzaak van goede ondertitelaars

Zo zie je maar dat fantastische films en series uit worden gebracht met niet-zo-fantastische ondertiteling. En dat is zo zonde, want slechte ondertiteling doet echt afbreuk aan de kwaliteiten van de film of serie. Dus hoe kan het dan toch zo misgaan bij het ondertitelen?

Niet-zo-onzichtbare ondertitels

Eén van de redenen dat het regelmatig misgaat is simpelweg omdat er te weinig capabele ondertitelaars zijn die deze stortvloed aan werk aan kunnen. Door dit tekort werken steeds meer bedrijven met machinevertalingen en worden series vertaald via een template met tekst en tijdscodes waar je niet van af mag wijken. Maar omdat er geen keurmerk is voor ondertitelaars, mag iedereen ondertitels vertalen. Dus ook mensen die ‘denken dat ze wel een aardig woordje over de grens spreken’. En ondanks dat zij vast en zeker een redelijke kennis van de vreemde taal hebben, missen zij de vaardigheden en de kennis over het vertalen van ondertitels om ervoor te zorgen dat de ondertiteling opgaat in het beeld van de film of serie en dus zo onzichtbaar is als ze zouden moeten zijn. Om telkens maar nieuwe content te kunnen aanbieden en zo aan de vraag van de kijkers te voldoen en de concurrentie aan te kunnen, verwachten streamingdiensten bovendien een steeds snellere levering van ondertitelaars, die hierdoor flink moeten aanpoten. Deze hoge werkdruk draagt vanzelfsprekend niet bij aan de kwaliteit van de ondertitelingen.

Voor een dubbeltje op de eerste rang – of toch niet?

Een andere reden voor het tekort aan goede ondertitelaars is het feit dat ondertitelaars over het algemeen te weinig betaald krijgen. Streamingdiensten steken vaak miljoenen in de productie en/of promotie van nieuwe series en films, maar op de uitgaven aan ondertitelaars wordt flink bezuinigd.

Daarnaast gebeurt het regelmatig dat een productiemaatschappij pas voldoende budget voor goede ondertitelaars beschikbaar wil stellen nadat is gebleken dat het eerste seizoen een succes was. Dit was ook het geval bij de Netflix hitserie Kingdom. Bij deze Koreaanse zombie-serie waren de ondertitels van het tweede seizoen aanzienlijk beter dan bij het eerste seizoen.

Hoe het ook kan

Maar om niet alleen voorbeelden te geven van slechte ondertitelingen, pikken we ook graag het succesverhaal van de Koreaanse film Parasite eruit. Hoewel deze niet door een streamingdienst in Nederland wordt aangeboden, is het wel een goed voorbeeld van hoe het ook kan.

Dit Koreaanse succesverhaal wordt door insiders uit de industrie gezien als een schoolvoorbeeld over hoe je ondertiteling goed aanpakt. Darcy Paquet, een filmcriticus, spreker en gelegenheidsacteur uit Seoul, werd gevraagd voor de ondertiteling en kreeg uitgebreide aantekeningen van de regisseur voordat hij begon. “Ik had zeer uitgebreide gesprekken met regisseur Bong terwijl ik werkte aan de ondertitels van Parasite”, legt Paquet uit. “Hij begrijpt het belang van goede vertalingen van de ondertitels en gaf veel aanwijzingen over welke aspecten van de originele dialoog ik moest benadrukken”.

Maar zo’n aandacht voor details en zo’n samenwerking met regisseurs zijn – helaas – een zeldzame luxe, vooral in het land van de streamingdiensten met hun enorm groeiende aanbod. Er is simpelweg niet voldoende tijd om zo uitgebreid de tijd te nemen voor de ondertiteling van een film of serie. Daarnaast zouden de prijzen van de streamingdiensten de pan uit rijzen, omdat deze manier van ondertitelen enorm kostbaar is.

Gun je film of serie – en daarmee je kijkers – goede ondertiteling

Het moge duidelijk zijn waarom goede ondertiteling zo ontzettend belangrijk is voor je film of serie. Het is een beetje als het bouwen van een mooi en duurzaam huis: je steekt in elke steen aandacht en tijd, maar als je huis eenmaal staat vind je het niet meer nodig om de voortuin goed aan te leggen. Dan kun je nog zo’n mooi huis bouwen, maar die rommelige voortuin is het eerste dat mensen zullen zien. Heel zonde dus!

Investeer dus in goede ondertiteling, gemaakt door professionele ondertitelaars. Zij zijn op de eerste plek dól op films en series, weten alles van de desbetreffende doeltaal en doen niets liever dan jouw film of serie nóg mooier maken dan dat hij al was. De serie- en filmfanaten van Het Vertaalcollectief staan te trappelen om het laatste stukje kwaliteit toe te voegen aan jouw productie. Neem contact met ons op en we kijken graag met je mee wat voor jou de meest passende oplossing is.