Post-editing: de perfecte combi van vertaler en machine?

Een kleine geschiedenisles

Sinds de eerste vertaalmachine zijn intrede deed halverwege de 20e eeuw ontwikkelt de technologie daarachter zich in razend tempo. Waar gebruikers nog niet zo lang geleden dubbel lagen om de gemankeerde vertalingen die eruit kwamen rollen, worden ze inmiddels met de dag beter. Vooral DeepL timmert hard aan de weg om de menselijke vertalers voorbij te suizen. Maar wat zit er achter de snelle ontwikkeling van deze vertaalmachines?

In de jaren ‘80 maakten vertaalmachines vooral gebruik van systemen waarbij woordenboeken gecombineerd worden met taalkundige- en grammaticaregels. Dit maakte de resultaten enorm wisselend: als het bronwoord al juist was vertaald, dan was de grammatica om te huilen of klopte de zinsstructuur niet. Vanaf de jaren ‘90 werd steeds vaker gebruik gemaakt van systemen op basis van statistische modellen, die werden gevoed met een steeds groeiende hoeveelheid tekst. Hoe meer input, des te beter het resultaat.

Sinds 2015 maken vertaalmachines gebruik van deep learning (DL) en neurale netwerken, vergelijkbaar met het menselijke brein. DL is een vergevorderde vorm van machine learning. Data wordt verwerkt en geanalyseerd om tekst te genereren die menselijk ‘aanvoelt’, dus alsof het door een mens geschreven is. Doordat het systeem met grote hoeveelheden tekstdata is getraind, kan het context en semantiek steeds beter begrijpen.

Vertaalmachines: yea or nay?

Dat vertaaltools steeds intelligenter worden staat inmiddels wel vast. Maar leveren ze ook echt bruikbare vertalingen op en hoe interessant is een machinevertaling voor jouw project? Om antwoord te geven op deze vraag moeten we eerst weten waarom je een vertaalmachine zou gebruiken. Want als ze geen enkel voordeel zouden hebben, zou er immers niemand gebruik van maken. 

• Snelheid: Vertaalmachines zijn razendsnel en kunnen grote hoeveelheden tekst in korte tijd verwerken, waardoor ze ideaal zijn voor vertaalwerk dat onder grote tijdsdruk uitgevoerd moet worden.
• Kosten: Je kunt ze gratis gebruiken, dus een vertaling ligt binnen handbereik – ook als je een klein budget hebt.
• Toegankelijkheid: Vertaalmachines zijn ook voor iedereen toegankelijk, mits je een internetverbinding en basiskennis van de taal hebt.
• Aanbod: Het talenaanbod is echt eindeloos. Google Translate beschikt over meer dan 100 verschillende talen en DeepL doet het nóg beter met meer dan 800 verschillende talencombinaties.

Te mooi om waar te zijn

Zijn vertaalmachines dan allemaal hosanna en moeten de taalprofessionals alvast een beroepskeuzetest in gaan vullen? Nee, beslist niet! De mogelijkheden van een vertaalmachine lijken misschien eindeloos, maar eigenlijk valt dat best mee – of tegen, het is maar hoe je het bekijkt. We hebben daarom ook de belangrijkste nadelen in kaart gebracht, zodat jij een duidelijk overzicht hebt van wat je van een machinevertaling kunt verwachten.

• Nauwkeurigheid: Geautomatiseerde vertalingen zijn vaak onnauwkeurig en onjuist, vooral wanneer je idiomatische uitdrukkingen of complexe taalstructuren wilt gebruiken. 
• Context: Vertaalmachines missen vaak de contextuele en culturele kennis en nuances die menselijke vertalers wel hebben. Daarbij vallen leuk bedoelde woordgrapjes regelmatig tussen wal en schip. 
• Toon en stijl: De vertaaltools hebben moeite om de toon en stijl van de oorspronkelijke tekst te behouden, waardoor in vertalingen de bedoelde boodschap niet volledig wordt overgebracht en soms zelfs verloren gaat.
• Terminologie: Sommige vertaalmachines hebben wel degelijk een uitgebreide terminologie database, maar dit gaat niet op voor de specialistische terminologie van iedere sector. Daardoor kun je nooit blindelings vertrouwen op een machinevertaling. Bovendien is het gebruik van terminologie lang niet altijd consistent.
• Consistentie: Op het gebied van taalkwaliteit laat de consistentie van vertaalmachines nog te wensen over. Lijkt de vertaling op het ene moment stilistisch gezien in orde, is de vertaling drie regels verder echt om te huilen.

Post-editing: de oplossing voor al je problemen?

Kortom, zoals met zoveel dingen in het leven, levert het gebruik van een vertaalmachine zowel voor- als nadelen op. Maar wanneer zet je een machinevertaling wél in voor jouw vertaalproject en wanneer niet? Dat is lastig te zeggen omdat alles valt of staat met de soort content die je wilt vertalen. Heb je een document nodig om jouw internationale collega’s ergens over te informeren? Dan kun je dit wellicht met behulp van MT (machine translation) vertalen. De uitgedachte en zorgvuldig geformuleerde branded teksten van jouw webshop zijn echter te waardevol om door een vertaalmachine te halen. Dus moet je die machinevertaling dan maar direct door de digitale papierversnipperaar halen?

Meet in the middle

Soms brengt de gulden middenweg uitkomst, zo ook in dit geval. Het zogenaamde post-editing is dan de perfecte oplossing: het verbeteren van een vertaling die gemaakt is door een machine. Het grote voordeel is dat die vertaling gratis en voor niks en binnen no-time op tafel ligt. Maar een vertaalmachine trekt de te vertalen tekst geregeld uit zijn verband, waardoor er weinig overblijft van de oorspronkelijke boodschap. Dan komt de post-editor to the rescue! Dit is een vertaler die zich bezighoudt met het optimaliseren van machinevertalingen en die de boodschap van jouw tekst (gedeeltelijk) kan ‘herstellen’. 

Maar post-editing is niet voor elk vertaalproject geschikt. Wil jij een boek met diverse verhaallijnen, lange zinnen en complex taalgebruik laten vertalen, dan zal een machinevertaling niet veel heel laten van jouw verhaal. En dan is het herstelwerk voor een post-editor geen beginnen aan. De teksten van je website of webshop zijn ook niet direct geschikt voor deze manier van vertalen. Die zijn zo geschreven dat ze jouw doelgroep triggeren om bij jou te kopen. Op het moment dat je deze teksten door een vertaalmachine haalt, worden ze alleen letterlijk vertaald en dus niet aangepast aan jouw nieuwe doelgroep. Voor dergelijke projecten is een vertaler geschikter.

Wanneer gebruik je post-editing dan wel?

Er zijn gelukkig nog talloze redenen te bedenken waarom je wél zou kunnen kiezen voor post-editing. Stel, er rolt een redelijk acceptabele vertaling van jouw tekst uit de machine, alleen de keywords kloppen nog niet. Dan kun je een vertaler met SEO-kennis inhuren die – aan de hand van een terminologielijst – de zoekwoorden correct kan vertalen en verwerken in jouw vertaling, zodat ook je meertalige webshop goed vindbaar is. Post-editing komt ook vaak van pas bij teksten die regelmatig opnieuw moeten worden vertaald, denk bijvoorbeeld aan jaarverslagen of gebruikershandleidingen. En weet je nog dat document voor interne communicatie, waar we eerder over schreven? Laat ook dat – nadat je deze door de vertaalmachine hebt gehaald – even checken door een post-editor, dan weet je zeker dat jouw translation fail niet op Dumpert terug te vinden is.

Het Vertaalcollectief weet raad met elke klus

Of je een vertaalmachine inzet en of je kiest voor post-editing is dus sterk afhankelijk van de content zelf en – niet te vergeten – van jouw verwachtingen en wensen. Nu we alle voor- en nadelen voor je op een rijtje hebben gezet, kun jij hopelijk een weloverwogen beslissing maken. Kom je er toch niet helemaal uit? Bij Het Vertaalcollectief staan we uiteraard klaar om je vragen te beantwoorden en met je mee te denken over de beste aanpak voor jouw vertaalklus!