De afgelopen maanden konden we niet om haar heen: Irma Sluis, inmiddels Neêrlands bekendste gebarentolk. Ze stal onze harten met haar ijzersterke mimiek, driftige handgebaren en onfeilbare lichaamstaal. Onze ‘gebarenschat’ breidde zich met elke persconferentie weer uit (haar vertolking van ‘hamsteren’ vergeet niemand!), en al snel leek het alsof een gebarentolk op je beeldscherm de normaalste zaak van de wereld was. Maar niets is minder waar…
We duiken even de geschiedenis in
Want wist je dat gebarentaal tussen 1890 en 1980 verboden was in het onderwijs? Leerlingen die gebarentaal gebruikten werden (soms lijfelijk) gestraft, en docenten werden simpelweg vervangen door horende onderwijzers. Waarom? Het idee was dat doven en slechthorenden beter zouden integreren als ze ‘gewoon’ zouden communiceren; deze kijk op taal wordt ook wel oralisme genoemd. In die jaren waren er dan ook maar vijf dovenscholen – met elk hun eigen ‘dialect’. Deze variaties zijn inmiddels langzaam aan het verdwijnen.
Bereik in Nederland
Ondanks de geschatte 1,5 miljoen mensen die tegenwoordig communiceren in deze visuele taal en de oprichting van de universitaire studie Gebarentaalwetenschap, was Nederlandse Gebarentaal (NGT) nooit een officiële taal! Sinds 1998 voert de dovengemeenschap dan ook driftig actie om van NGT een officieel erkende taal te maken, waarbij ze ook pleiten voor inclusievere informatievoorziening en beleidsvorming. Al met al niet gek dat het tijd werd voor meer erkenning.
Feestdag in gebarentaalland
Op 14 oktober 2020 was het dan eindelijk zover: de Eerste Kamer nam die dag een wetsvoorstel aan om van NGT – naast het Fries en Nederlands – een officiële taal te maken. Hoera! De wet zal waarschijnlijk in 2021 ingaan en zorgt ervoor dat doven en slechthorenden actiever deel kunnen nemen aan het dagelijks leven, bijvoorbeeld doordat ze sneller aanspraak kunnen maken op een tolk. Daarnaast is het ook erkenning van een cultuur, een identiteit en de pijnlijke geschiedenis van inperking van deze bevolkingsgroep.
Bonustip
Mocht je nu denken: maar hoe zit het dan met teletekstpagina 888? Zijn die ondertitels niet al genoeg? Nee, want NGT is een visuele taal: mimiek en liplezen zijn dus cruciaal. Zonder gezichtsuitdrukkingen en liplezen hebben losse gebaren helemaal geen betekenis!
Tot slot nog een bonustip over inclusief taalgebruik. Mocht je Irma en co binnenkort weer op de buis zien, noem hen dan geen ‘doventolk’ maar ‘gebarentolk’. Die eerste benaming impliceert namelijk dat NGT geen echte taal is en alleen voor doven toegankelijk is.
Meer lezen over NGT? Dat kan hier. Wil je een tekst laten schrijven door een copywriter die gespecialiseerd is in inclusieve teksten? Het Vertaalcollectief kan je daarmee helpen! Neem contact met ons op, dan doen we het samen.
