Een interview met onze vertaler Émilie

Hi Émilie, kun je onze lezers kort wat vertellen over jezelf?

Bonjour! Mijn naam is Émilie, Française in hart en nieren. Waarom nieren? Ik zou liever in hart en maag zeggen, want eten is één van mijn passies. Zó Frans dit. Behoorlijk taalnerderig ook trouwens! Sinds 2003 woon ik in Nederland, in Haarlem, met mijn man en inmiddels twee kinderen. Na jarenlang in het toerisme te hebben gewerkt, waar ik Canada en Frankrijk als vakantiebestemming verkocht en inkocht, ben ik teruggekeerd naar mijn grootste passie: mijn moedertaal, het Frans. Sinds 2016 werk ik als freelance vertaalster en docente Frans en sinds januari 2021 is Het Vertaalcollectief één van mijn favoriete klanten met onwijs leuke opdrachten. Ik ben gek op mijn familie, koken, lezen en sporten en zoveel meer andere dingen! Heb je even? Geintje, we gaan door met de vragen!

Wat heeft jou doen besluiten om vertaler te worden?

Talen hebben altijd een bijzondere aantrekkingskracht op mij gehad. Ik vond het als kind fascinerend dat andere mensen zich konden uitdrukken met andere klanken. En nog bijzonderder dat ik er best wat van kon maken, bijvoorbeeld na een tijdje luisteren naar en meezingen met Hollandse kinderen op de camping. Toen mijn studie architectuur een compleet fiasco werd en ik binnen 24 uur moest kiezen wat ik wilde doen met mijn verdere leven, zei ik gelijk tegen mijn ouders: vertaalster. Ik ging Engelse Taal, Literatuur en Cultuur studeren in Angers. Vertalen is een onderdeel van die studie en ik vond die lessen altijd geweldig. Uiteindelijk heb ik na mijn studie, toen ik naar Nederland verhuisde, een compleet ander pad bewandeld als docente Frans en daarna in het toerisme,  waar ik nog steeds met talen in aanraking kwam. Maar alhoewel mijn werk in het toerisme leuk was, miste ik de intellectuele uitdaging van het vertalen en het plezier van lesgeven.

In 2016 vielen verschillende stukjes van de puzzel op hun plaats. Ik kreeg een opdracht als docente Frans, werd aangenomen bij de Alliance Française (waar ik eerder voor had gewerkt) en begon als vertaalster voor een vertaalbureau. Deze gebeurtenissen voelden als een teken van het universum dat het voorbestemd was en ik besloot het teken te volgen! Ondanks een pittige periode waarin ik een deeltijdbaan combineerde met ZZP-activiteiten, lange werkdagen, een gezin, de complete verbouwing van ons huis en zwanger worden van mijn tweede kind, ontdekte ik: dit is voor mij puur geluk. Wellicht erg cliché en waarschijnlijk complete waanzin, maar ik had het gevoel dat mijn slapende hersenen eindelijk wakker waren geworden en dat alle capaciteiten ervan werden gebruikt. Ik kon zelfs genieten van een technische vertaling over een aanhanger of aangepaste fiets!

In 2020 verkocht ik mijn aandelen van mijn reisorganisatie aan mijn partners en besloot ik volledig voor het ZZP-leven te gaan, als docente Frans en als vertaalster. Voor mij is dit de ideale combinatie om mijn liefde voor de Franse taal te delen. En het ZZP’er-bestaan past veel beter bij mij en mijn situatie.

Welke opleiding heb je gevolgd om een professioneel vertaler te worden?

Ik beschik over een Master Engelse Taal Literatuur en Cultuur, en een Master FLE (Frans voor Anderstaligen), maar ik heb geen specifieke opleiding gevolgd om professioneel vertaler te worden. Vertalen was een onderdeel van mijn studie, waar alle technieken worden besproken en toegepast. Online heb ik een aantal modules gevolgd als bijscholing en ik ben van plan dit weer te gaan doen de komende tijd. Daarnaast ben ik begonnen bij een vertaalbureau om ervaring op te doen in heel veel verschillende gebieden. Ik had vanaf het begin grenzen gesteld: geen medische, geen juridische, geen zware technische teksten. Dit is echt specialistisch werk.

De laatste jaren kwam ik erachter dat transcreatie en creatieve vertalingen mijn favoriete type vertalingen zijn. Ik ben gek op spelen met woorden, de klanken, het ritme en de effecten die je kunt creëren met bepaalde combinaties. Ik wilde me er al in gaan profileren, toen ik een telefoontje van Trudie van HVC kreeg. Het was één van de mooiste dagen van 2021! De teksten die zij aanbieden zijn exact het type teksten dat ik leuk vind om te vertalen. Tot nu toe zijn alle opdrachten, stuk voor stuk, puur genot geweest om te vertalen!

Hoe verloopt jouw vertalingsproces?

Om te beginnen controleer ik altijd of de tekst bij me past en of ik hem kan vertalen. Er worden soms door vertaalbureaus teksten verstuurd die toch te technisch en boven mijn competenties kunnen zijn. Ik ben daar altijd eerlijk in, want wat niet kan, kan niet. Kwaliteit en tevredenheid van de klant gaan voorop.

Dan volgt daarna de deadline. Ik controleer of ik die kan aanhouden, inclusief onverwachte ziekte van één van mijn kinderen. Ik moet hier echt rekening mee houden, al helemaal in de huidige situatie. Deadlines zijn heilige afspraken met je klant. Aansluitend controleer ik of ik al teksten voor dezelfde klant heb vertaald. Sommige klanten gebruiken specifiek jargon of woorden en deze nieuwe vertaling moet in lijn blijven met eerder werk. Als de klant een website heeft, lees ik die ook altijd, om in de stemming te komen.

Dan lees ik de te vertalen tekst altijd een paar keer in zijn geheel en daarna is het showtime! Ik ga vertalen, van A tot Z. Meestal kan ik de inspiratieknop zo aanzetten. Een stemmetje in mijn hoofd gaat de tekst voorlezen in het Frans, alsof het de normaalste zaak van de wereld is, en ik hoef alleen maar te typen. Heel soms moet ik even alles in een “marmitte à idées” (een pan met ideeën) gooien en alles laten sudderen. Meestal duurt het niet lang voordat er iets leuks uit komt.

Het liefst laat ik een vertaling een nachtje liggen – net zoals een bœuf bourguignon, veel lekkerder de volgende dag. Dan lees ik mijn vertaling nogmaals door met een frisse blik en voer ik de nodige aanpassingen zoals controle op grammatica en spelling, door. Als laatste check lees ik dan de brontekst nog eens naast de vertaling, zodat ik zeker weet dat ik niets over het hoofd zie.

Soms moeten teksten binnen een paar uur geleverd worden. In het begin vond ik dat erg moeilijk en was ik bang dat de vertaling toch beter kon, want voor je gevoel kan het altijd beter. Ik heb nu geleerd de inspiratieknop sneller aan te zetten en maak soms meerdere mogelijke vertalingen om daar later eentje van te kiezen. Soms stuur ik de verschillende vertalingen naar de klant zodat die kan kiezen wat het beste past bij het product en de identiteit.

Hoe ziet de toekomst van een vertaler eruit denk jij?

Ik geloof dat de opmars van steeds betere programma’s het leven van vertalers makkelijker kan maken, door ze te ondersteunen in hun onderzoek bijvoorbeeld. Het internet is een schatkist aan informatie. Mijn allereerste opdracht ging over aanhangers. Na een avond op internet (en een ‘even checken’-gesprek met mijn fantastische pa) begreep ik beter hoe een aanhanger in elkaar zit. Dankzij internet, en papa, had ik geen bibliotheek meer nodig. Ik kon alles vanuit mijn luie stoel vinden.

Toch geloof ik absoluut niet dat Artificial Intelligence het werk van de vertaler kan vervangen. Een taal is veel meer dan alleen woorden. Er zijn abstracte concepten, bepaalde finesses, een groot stuk cultuur die dankzij woorden bepaalde ideeën kunnen doorgeven. Ik zeg altijd dat een taal veel meer is dan alleen woordenschat. Het is ook grammatica en cultuur. Los van elkaar is het plaatje onvolledig en kun je geen taal leren.

Ik denk daarom dat vertalers zeker een specialisatie moeten kiezen die bepaalde menselijke eigenschappen vereist. Misschien is dat onbewust de reden dat ik kies voor creatieve teksten? Nee, ik hou van mijn taal en spelen met woorden. Ik krijg zo’n enorme kick van een leuke vertaling. Zoals laatst voor een tortillaproduct, toen deed ik een klein vreugdedansje van blijheid. En kreeg ik een rare blik van mijn man die ook thuiswerkt naast me.

Welk dialect of taalregister of welke taalvariant vind jij het leukst, mooist of interessantst?

Alle accenten! Tijdens mijn studie Engels heb ik kennisgemaakt met de verschillende accenten en dit was een eyeopener. Voor een Française, die nog geen enkele film in de originele versie had kunnen zien, omdat alles is nagesynchroniseerd in Frankrijk, was het een ware belevenis om voor de allereerste keer verschillende acteurs met hun echte stem en accenten te horen. Ik zal Bruce Willis nooit vergeten… die stem!

Ik heb het Nederlands vanaf mijn 18de geleerd. Mijn docent uit het eerste jaar kwam uit Friesland, die van het tweede jaar kwam uit België (met een zalig zachte “g”) en ik had twee kennissen op de universiteit die uit Zuid-Afrika kwamen. Ik heb alles opgenomen. Mijn vriend komt uit Haarlem, waar ABN wordt gesproken, en die vond mijn rare gemengde accent maar hilarisch. Maar gelukkig is het goedgekomen!

Voor mijn werk heb ik in het toerisme met veel verschillende Franssprekenden mogen werken, in Frankrijk maar ook in Zwitserland, Canada en België. Zo leuk om nog meer over je eigen moedertaal te leren en zoveel verschillende accenten te horen!

Ik heb een fascinatie voor het functioneren van taal in het algemeen. Hoe ons brein talen kan leren, assimileren, en leren leren… hier spreekt de docent in mij. Hoe de grammatica in elkaar zit, dat het Engels geen onderscheid maakt tussen een U en jij bijvoorbeeld. Waarom, en wat betekent dit op cultureel gebied? De verschillende lagen in de klanktalen zoals het Chinees, verschillend schrift, en hoe je omgeving je taal vormt… Het Nederlands heeft zoveel woorden voor regen, grandioos! Dit vind ik geweldig intrigerende onderwerpen.

Als laatst, wat verdient een professioneel vertaler ongeveer?

De inkomsten zijn erg afhankelijk van het aantal opdrachten dat je per maand kunt doen, en natuurlijk hoeveel je ervoor wordt betaald. Er worden soms schandalig lage prijzen genoemd, met nog schandaliger strakke deadlines. Maar nood breekt wet en in tijden van schaarste moet je deze aanbiedingen soms accepteren. Toen ik nog in het leerproces zat, heb ik dit soort opdrachten maar voor lief genomen. Ik ben daar nu wat selectiever in geworden, ook omdat ik naast mijn baan als vertaler lesgeef. Dit zorgt voor een goede balans, mentaal maar ook financieel. Ik moet ook slim omgaan met mijn tijd en kiezen wat het beste is op dat moment.

Merci beaucoup voor je tijd, Émilie! Zoals je hebt kunnen lezen werken we bij dit Amsterdamse vertaalbureau met écht gepassioneerde vertalers die hart voor de zaak en jouw tekst hebben. Wil je weten of we ook in jouw gewenste taal vertalen, wat de mogelijkheden zijn of op welke manier we je anders kunnen helpen? Wacht niet langer en neem contact op!